همانطور که در پستهای گذشته اشاره شد، امروزه انواع آب شیرین کن ها ساخته شده و در زمینه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. با وجود همه مزایایی که این دستگاهها دارند و سبب راحتی کارها در بخشهای مختلف زندگی میشوند، این دستگاهها تاثیرات مخربی نیز بر محیط زیست دارند. به استثنای انواع آب شیرین کن خورشیدی، تاثیر پساب انواع آب شیرین کن بر محیط زیست بسیار قابل توجه است. به همین دلیل، در سالهای اخیر روشهای مختلفی برای استفاده از این پسابها و کاهش تاثیرات مخرب آنها ابداع شده است. در این پست به بررسی روشهای استفاده از پساب آب شیرین کن ها میپردازیم.
گفتیم که یکی از شیوههای نمکزدایی آب شور، اسمز معکوس است. در این پروسه، ابتدا آب را وارد دستگاه آب شیرین کن میکنند. دستگاه مذکور، این مقدار آب را تحت فشار قرار میدهد و طی فرایندی انواع املاخ و نمک ها و سایر مواد اضافی و مضر آب را حذف می کند و آب خالص تولید میکند. این آب بسته به نوع دستگاهی که مورد استفاده قرار گرفته است میتواند استفادههای فراوانی داشته باشد. در واقع این آب خالص، همان آب شیرین و قابل شرب است و آب شیرین کن هم این کار را به بهترین شکل ممکن انجام میدهد.
حال آن چه در این دستگاه باقی میماند، همان ناخالصی یا پساب آب شیرین کن نام دارد. این پساب در انگلیسی به Concentrate هم معروف است که در مجموع بین 50 تا 70 درصد آب شور وارد شده را شامل میشود. به عنوان مثال در دستگاه آب شیرین کن دریایی به ازای هر لیوان آب تصفیه شده، یک الی سه لیوان پساب ساخته میشود.
همچنان که اشاره شد حجم پساب پس از هر بار انجام پروسه شیرین سازی آب، بسیار زیاد است و باید فکری به حال آن کرد. بی شک رهاسازی این پسابها در محیط زیست نمیتواند حرکت خوبی باشد؛ چرا که آسیب بیشماری را به دنبال خواهد داشت.
از مواد موجود در این پساب باید به سدیم، کلسیم، لیتیم، منیزیم، سیلیسیم، سولفات و کربنات اشاره کرد که ترکیب آنها مضر خواهد بود. نمک این پساب بین 2 تا 5 برابر آب دریا است. حال این پسابها به شیوههای گوناگونی دفع میشوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
از مهمترین شیوههای دفع پسابها می توان، تزریق در چاههای عمیق، استفاده در زمینهای پرورش جلبک یا گیاهان مقاوم به نمک، رهاسازی در دریا، دفع در فاضلاب، ذخیرهسازی در استخرهای تبخیر، استفاده در تولید مواد آسفالت، و یا مواد مورد استفاده در کاهش گرد و غباز هوا و یخبندانهای جادهای را نام برد. اگرچه همه این روشها بهنوعی پساب آب شیرین کن ها را به شکلی بهینه مصرف میکنند اما باعث شور شدن محیط زیست و تاثیر بر اکوسیستم منطقه خواهند شد.
در میان روشهای ذکر شده در بالا، اخیرا استفاده از جلبکهایی که میتوانند در آبهای بسیار شور زندگی کنند و نمک موجود در این پسابها را کاهش دهند، بسیار مور توجه قرار گرفته است. استفاده از روش پرورش جلبک یا گیاهان مقاوم به نمک برای دفع این پساب ها باید به اصولیترین شکل ممکن انجام گیرد. در غیر این صورت، خطرات زیان باری بهدنبال خواهد داشت.
برخی از انواع این جلبکها از جمله گونههای Spirulina ، Chlorella ، Haematococcus و Dunaliella م یتوانند بهسرعت و بهخوبی در آبهای بسیار شور رشد کنند. این جلبکها در ازای نمک و سایر املاحی که سبب شوری بالای آب میشود، مقادیر زیادی از مادهای بهنام بیومس تولید میکنند. طی این فرایند، نهتنها مقادیر بالایی از دی اکسید کربن و اثرات گلخانهای موجود در فضا کاهش مییابد، بلکه بیومس حاصل مزایای بسیاری برای حیوانات و انسان دارد.
با این حال، از آنجا که درصد کمی از گیاهان نظیر جلبکها در برابر نمکهای مختلف مقاوم هستند و در واقع مضرات آب شور برای پرورش محصولات کشاورزی زیاد است، این روش نمیتواند بهگستردگی مورد استفاده قرار بگیرد.